• Inhibitie
  • In de eerste opdracht mogen de leerlingen vertellen over wat ze willen. Er is slechts één voorwaarde: ze mogen geen 'euhm' zeggen.  Ze houden eerst halt en denken na over wat ze zullen zeggen. 
    https://youtube.com/shorts/vL-m3dCRuvg?feature=share 
  • In de tweede opdracht tellen de leerlingen tot 20. Elk cijfer wordt door één iemand gezegd. Als er twee zijn die eenzelfde getal zeggen, moeten ze opnieuw beginnen. Een leerling mag geen twee cijfers na elkaar zeggen. De leerlingen remmen even vooraleer ze een cijfer zeggen misschien zien ze wel dat een andere leerling het volgende cijfer willen zeggen.
    https://youtube.com/shorts/ukd0qWiYVhI 
• Werkgeheugen
  • In de eerste opdracht maken de leerlingen een heel lange rekensom. Elke leerling zegt 1 stuk van de bewerking. De bewerking staat in het werkgeheugen, het wordt niet hardop gezegd.
    Leerlingen van het eerste leerjaar houden het bij eenheden die opgeteld of afgetrokken worden. Oudere leerlingen kunnen rekenen met TE en HTE of zelfs DHTE.
    https://youtu.be/bYM27OndXBM 
  • In de tweede opdracht tellen de leerlingen tot een bepaald getal. Vooraf wordt er een tafel gekozen. Wanneer de leerlingen een cijfer tegenkomen die de uitkomst is van een tafel van ..., dan zeggen de leerlingen dat cijfer niet hardop maar zeggen ze 'juf'. Enkel de uitkomst wordt hardop gezegd, de bewerking staat in het werkgeheugen.
    Leerlingen van het eerste leerjaar kunnen deze opdracht met sprongen uitvoeren. Bijvoorbeeld de sprong van 2 gaat als volgt: 1, juf, 3, juf, 5 enz.
    https://youtube.com/shorts/QnvH1qxPlDc 
    https://youtu.be/H4qKSsPWo_I 
• Flexibiliteit
  • In de eerste opdracht zeggen de leerlingen de uitkomsten van de tafel van 5 hardop. Leerling 1 zegt de uitkomst van 1 keer 5 en wijst een tweede leerling aan die de uitkomst van 2 keer 5 zegt. Op zijn beurt wijst hij een derde leerling aan die de uitkomst van 3 keer 5 geeft. Leerlingen zullen zich moeten aanpassen aan de oefening die ze aangeboden krijgen.
    Leerlingen van het eerste leerjaar kunnen met sprongen werken. 
  • In de tweede opdracht maken de leerlingen een weekmenu. Op maandag eten ze iets met dat begint met m', op dinsdag eten ze iets dat begint met 'd' ... Om de flexibiliteit te stimuleren kun je andere beginletters aangeven bv. op maandag eten we iets dat begint met de p.
• Plannen en organiseren
  • In de eerste opdracht spelen de leerlingen het spel OXO. Ze moeten goed op voorhand plannen waar ze hun X of O gaan plaatsen. 
  • In de tweede opdracht staan de leerlingen in een kring, ze sluiten hun ogen en zoeken een hand om vast te houden. Daarna mogen ze hun ogen openen en proberen ze uit de knoop te geraken. Als ze allen door elkaar kruipen om eruit te geraken, wordt de knoop enkel maar groter. Ze zullen goed moeten kijken en afspreken met elkaar hoe ze het aanpakken.
• Emotieregulatie
  • In de eerste opdracht toont een leerling een emotie met zijn mimiek. Daarna doet de leerling links van hem de emotie na. Daarna is het aan de volgende, tot de cirkel rond is. Pas dan mogen de leerling terug normaal kijken. Het is de bedoeling dat de leerlingen tijdens het uitbeelden van de emotie niet in lachen uitschieten. Kunnen de leerlingen goed hun emoties tonen of proberen ze deze meestal te verbergen?
  • In de tweede opdracht staan de leerlingen in een kring. Ze komen steeds dichter bij elkaar tot ze helemaal tegen elkaar staan. Daarna mogen ze rustig gaan zitten. Automatisch zitten ze op de schoot van de persoon achter zich. Dit houden ze zo lang mogelijk vol. De leerlingen geven aan wanneer hun emoties te sterk worden (bv. pijn, verdriet, vreugde ...). 

Breinhelden:

• Inhibitie
  • In de eerste opdracht krijgen de leerlingen verschillende kaartjes. Daarop staan een aantal lijnen (gebogen, recht, lang en kort). Bij het zien van de kaartjes is het de bedoeling dat de leerlingen het tegengestelde zeggen van wat ze zien. Lukt het hen om eerst stil te staan bij hetgeen ze willen zeggen vooraleer het uitgesproken is?
    https://youtu.be/mnRcO5fjR2I 
  • In de tweede opdracht krijgen de leerlingen verschillende woorden op fiches. Deze woorden moeten ze zodanig verwoorden zonder het woord zelf te gebruiken zodat de andere leerlingen ze kunnen raden. Om het moeilijker te maken kun je woorden bijschrijven die ze ook niet mogen gebruiken. Hoe ervaren ze hun inhibitie bij deze opdracht?
    Voor leerlingen van het eerste leerjaar zou je prenten kunnen gebruiken of kun je het woord influisteren.
• Werkgeheugen
  • In de eerste opdracht is er één leerling die een cijferreeks van ongeveer 7 cijfers opschrijft. Hij toont deze aan de andere leerlingen. Zij krijgen 10 seconden om de cijferreeks te memoriseren. Na 10 seconden mogen ze deze hardop zeggen. Werkt hun werkgeheugen goed genoeg om al deze cijfers te onthouden?
    https://youtu.be/sV4MH2XwFUg 
  • In de tweede opdracht krijgen de leerlingen een stapel met bewegingen. Een leerling neemt een kaart van de stapel en beeldt deze uit. Daarna is het aan een tweede leerling. Eerst beeldt die het eerste kaartje uit en dan mag hij een tweede kaartje nemen en die uitbeelden. Dan mag een derde leerling de eerste twee kaartjes uitbeelden en trekt die een derde kaartje enz. Hoe ver geraken ze met hun werkgeheugen?
    https://youtu.be/pADtLMfMX-I 
    https://youtu.be/DSk84Fcwml4 
• Flexibiliteit
  • In de eerste opdracht krijgen de leerlingen een wit blad papier. Ze mogen een tekening maken. Na een aantal minuten wordt deze doorgegeven en mag een andere leerling eraan verder werken. Er wordt geen uitleg gegeven aan elkaar. Hoe ervaren ze deze opdracht? Passen ze zich gemakkelijk aan of nemen ze even de tijd om te wennen?
    https://youtube.com/shorts/VSYcmbFoR1s?feature=share 
  • In de tweede opdracht begint een leerling een verhaal met één zin. Daarna volgt een andere leerling met een tweede zin. Dan is het aan een derde leerling om een derde zin toe te voegen enz. Benieuwd waar hun creativiteit hen naartoe brengt? Vinden ze makkelijk nieuwe zinnen? Komen ze tot 1 mooi verhaal? 
• Plannen en organiseren
  • In de eerste opdracht zoeken de leerlingen zich een weg door een doolhof. Ze beginnen meteen met balpen dus ze mogen niet missen! Vooraf plannen is dus een must.
  • In de tweede opdracht is er een volledige doos vol rommel: potloden, balpennen, viltstiften, markeerstiften, gommen ... Lukt het hen om deze te organiseren? Hoe gedetailleerd gaan ze te werk? 

• Emotieregulatie
  • In de eerste opdracht zoeken de leerlingen naar een goede handshake van ongeveer 4 gebaren die ze in groep aanleren. Deze kunnen ze toepassen wanneer ze zien dat een leerling zich niet goed voelt. Wat doet zo'n persoonlijke handshake met de gevoelens van de leerlingen?
    https://youtube.com/shorts/OQJzdI7boJU 
  • In de tweede opdracht schrijven de leerlingen iets positiefs op een post-it over een medeleerling en plakken deze op de bank van deze leerling. Wat doen de complimenten met de emoties van een leerling? Complimenten kunnen steeds gegeven worden door leerlingen onderling wanneer ze merken dat een andere leerling het moeilijk heeft.
    Leerlingen in het eerste leerjaar die nog niet kunnen schrijven kunnen volgende opdracht uitvoeren. Ze staan in een kring met 1 iemand in het midden. De leerlingen leggen een hand op zijn schouder en zeggen elk om beurt één compliment voor deze persoon.

Lesvoorbereidingen hoekenwerk van de losse opdrachten:

EF-spel:

De leerlingen krijgen een spelbord, een verzamelkaart, de verzamelfiches, de opdrachtficehs en het ondersteunend materiaal (memorie, doolhof, zoek het koppel …). Leerling 1 mag gooien met de dobbelsteen en gaat het aantal ogen vooruit. Het vakje waar de leerling op zal eindigen heeft een bepaalde kleur die staat voor een executieve functie. De leerling mag een kaart met dezelfde kleur trekken. Op de kaart staat een opdracht om die bepaalde executieve functie te trainen. De executieve functies zijn gelinkt aan onderdelen van een auto. Lukt het hem of haar om de opdracht te vervullen, dan mag hij of zij een fiche van het auto-onderdeel die staat voor die bepaalde executieve functie nemen. Indien het hem of haar niet gelukt is, dan mag deze geen auto-onderdeel nemen. Als die al het auto-onderdeel had die voor die bepaalde executieve functie stond en de opdracht is gelukt, dan gebeurt er niets. Maar als de opdracht mislukt is, dan moet hij of zij het auto-onderdeel terug wegleggen.
Het is de bedoeling dat de leerlingen zo snel mogelijk hun auto vervolledigen.

EF-gesprekskaarten:

Deze kaarten geven de aanzet tot een diepgaand gesprek met kinderen over de kwaliteit van hun eigen executieve functies. De activiteit wordt best uitgevoerd in kleine groepen. Op de gesprekskaarten staan verschillende casussen gelinkt aan een bepaalde executieve functie. Je bespreekt de casus en maakt de sprong naar de eigen ervaring. 

EF-klasmateriaal:

• Inhibitie: 
  Deze cijfers kunnen opgehangen worden in de klas. Per keer dat u als juf/meester onderbroken wordt door een kind op gelijk welke manier neemt u een cijfer weg. Op het einde van de dag/week kijkt u hoeveel cijfers er nog hangen. Ziet u nog 10 cijfers, dan mogen de kinderen de volgende dag een lied afspelen tijdens de les muzische vorming. Ziet u nog 20 cijfers, dan mogen ze een lied afspelen én mogen ze een tussendoortje naar keuze uitvoeren tussen 2 lessen. Ziet u nog 24 cijfers hangen, dan mogen ze een lied afspelen, een tussendoortje naar keuze uitvoeren en 5 minuten eerder stoppen met de les om een gezelschapsspel te spelen.

• Werkgeheugen:
  Tijdens het oplossen van een sudoku moeten leerlingen goed onthouden welke cijfers er moeten ingevuld worden en welke cijfers er al staan. Dit is het ideale materiaal om deze executieve functie te trainen.

• Flexibiliteit:
  Druk deze kaartjes een drietal keer af. De leerling krijgt de opdracht deze zeshoeken naast elkaar te leggen met één voorwaarde: de aaneenliggende zijden hebben dezelfde kleur. 

• Plannen en organiseren:
  Met deze kaartjes kunt u de dagplanning aan de kinderen presenteren. Hierbij zitten ook kaartjes die aangeven aan de kinderen welk materiaal ze nodig hebben voor de les. Dit maakt dat een les vlot opstart.

• emotieregulatie:
  Deze emotiekaarten helpen leerlingen om hun emotie duidelijk te maken aan een leerkracht. De grote fiches hangt u op in de klas. De leerlingen zelf krijgen de kleine fiches waarop manieren staan om met het gevoel om te gaan. De vormen leggen de leerlingen op hun bank om aan te geven aan een leerkracht hoe ze zich voelen zonder woorden te gebruiken.

Het EF-klasmateriaal introduceerde ik in de klassen aan de hand van onderstaand hoekenwerk.  

Checklist en observatiewijzer

Naast dit bruikbare materiaal per executieve functie stelde ik een checklist op voor leerkrachten. De executieve functies die ze stimuleren kunnen ze aankruisen, waardoor ze een blik krijgen op de executieve functies waar ze nog niet hard aan werken.
Op dezelfde manier kun je omgaan met de observatiewijzer die ik hanteerde tijdens mijn observatiedagen.